ANKRAJ YAPIM YÖNTEMİ
Bu yapım yöntemi 10-100 ton kapasiteli, geçici ve kalıcı ön germeli ankraj imalatı için gerekli uygulama tekniğinin belirlenmesi, makine, ekipman ve malzemenin seçilmesi, hazırlanması, yerleştirilmesi ve ön germe yöntemlerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Uygulama sırasında, “DIN 4125 Ground Anchorages” standardına uyulacaktır.
1. ÇALIŞMA SAHASININ HAZIRLANMASI
İnşaat sahası ve yolları, makine ve personelin verimli çalışabilmesi için düzgün ve kuru tutulmalıdır. Bu aynı zamanda planlanan günlük imalat miktarlarının yapılabilmesi ve imalat kalitesine ulaşılabilmesi için önemli bir faktördür.
Mevcut zemin delgi makinesi, paletli vinç, beton mikseri, beton pompası ve bunun gibi ağır iş makinelerinin, 10 cm ’den fazla batmadan çalışmalarına imkan sağlayacak biçimde düzeltilip, sıkıştırılacaktır. Dolgular delme işini zorlaştırmayacak uygun malzemelerle yapılacaktır.
Çalışma sahasında yüzey için uygun drenaj sistemi tesis edilerek platformun kuru kalması sağlanacaktır.
Foraj malzemesi ve yer altı suyu sürekli olarak sahadan uzaklaştırılacak ve çalışma sahasının bozulması önlenecektir.
2. ZEMİN BİLGİLERİ
Uygulama projeleri ve yapım yöntemleri, zemin raporlarına göre belirlenecektir.
3. ÇEVRE BİLGİLERİ
Yer altında ve üstünde delmeyi zorlaştıracak beton ve çelik engeller, altyapı kanalları resmi kuruluşlara yazılı tespit yaptırılarak işveren tarafından kaldırılması sağlanacaktır.
4. ANKRAJLARIN YERLEŞTİRİLMESİ VE İMALAT TOLERANSLARI
Ankrajların zemine işaretlenmesi şantiye sorumlusu tarafından tek tek yapılacaktır.
Ankrajların düşeyde ve eğimindeki sapma miktarları projedeki toleransları aşamaz.
Ankrajların yerleştirme sırası, daha önce yapılmış olan ankrajları yerlerinden yatay ve düşey doğrultularda minimum derecede hareket ettirecek şekilde olacaktır.
Bir ankraj bitiminden en az 24 saat geçmeden 1.5m çevresinde delgi yapılmayacak, hava basıncı ile delgi yapılıyorsa imalat atlamalı olarak sürdürülecektir.
5. ÖN GERİLMELİ ANKRAJLARI OLUŞTURAN YAPISAL KISIMLAR
Ön gerilmeli ankrajlar üç kısımdan oluşacaktır:
Ankraj Başlığı: Başlık plakasıyla beraber çalışan bu kısım, ön germe kuvvetinin, zemini tutan iksa yüzeyine aktarılmasını sağlar.
Ankraj başlıkları, tendonu oluşturan sarmal çelik halatların tip ve adetlerine göre dizayn edilir.
Ankraj tendonlarının başlık plakasına sabitlenmelerinde dişli, kıskaç, kelepçeler ve kama (grip) kullanılır.
Serbest Tendon (Serbest Gerilme Uzunluğu): Ankrajların kök kısmı ile başlık kısmını bağlayan, yani ön germe kuvvetini kök bölgesine aktaran ve artan gerilmeyle beraber elastik uzama gösteren kısımdır.
Ankraj Kökü (Yapışma Uzunluğu): Enjeksiyon yapılarak oluşturulan, enjeksiyon–zemin aderansıyla ön germe kuvvetinin sağlam zemine aktarılmasını sağlayan kısmıdır.
6.ÖN GERMELİ ANKRAJ İMALATI
6.1. İksa yüzeyinde, zemin koşullarına göre anolar halinde kademeli kazı tekniği uygulanır ve makinenin delgi yapabilmesi için ankraj kotundan daha derin hafriyat yapılmalıdır.
6.2. Ön germeli ankraj imalatı için projede belirtilen boyda, çapta ve eğimde delik açılır.
6.3. Delgi işlemini müteakiben sahada hazırlanan ankraj demeti, kuyu içerisine hiçbir şekilde kirlenmesine (toz, toprak, çamur vb.) izin verilmeden yerleştirilir.
6.4. Basınçlı enjeksiyon dışarı taşırılarak ankraj kök bölgesi temiz ve yeterli mukavemette doldurulacaktır.
6.5. Ankrajın yüklerini zemine aktaracağı, çelik veya betonarme iksa yüzeyi (kuşak kirişi) imal edilir.
6.6. Ankraja ön germe uygulanır.
6. DELGİ METODLARI
Delgi yöntemi, kullanılacak makine ve ekipman, malzemelerin cinsi ve miktarı, zemin ve kaya özelliklerine bağlı olarak değişir.
Gerekli teknik bilgilerin toplanıp değerlendirilmesi sonucunda aşağıda listelenen delgi yöntemlerinden birinin kullanılmasına karar verilir.
a) Burgu{auger}kullanılarak delgi yapılması (hava gerekebilir).
b) Kaya matkabı {rock bit}ile delgi yapılması (hava veya su gereklidir).
c) Üstten vurmalı çekiç {top hammer}ile delgi yapılması (hava gereklidir).
d)İçten vurmalı çekiç {down the hole hammer} ile delgi yapılması (hava veya köpük gereklidir). [Bu metot kaya delgilerinde kullanılır]
e) Odex ile delgi yapılması (Aşırı yüklenmiş zeminlerde uygulanabilir. Üstten vurmalı çekiç ve DTH çekiç versiyonları mevcuttur).
f) Sondaj kılavuzu borusu (muhafaza borusu) {casing}ile delgi yapılması [Bu sistemde muhafaza borusu delik çeperlerindeki olası bir çökmeyi engellediği gibi ayrıca matkap/burgu ucunun ilerlemesini kolaylaştırır. Kılavuz zarf borunun dönüş istikameti, döner matkap ucunun dönüş istikametinin tersinedir.] Ankraj için açılmış olan sondaj deliklerinde kök kısmının ayrıca büyütülmesi ve düzenlenmesi işlemi daha sonra uygulanan bir delgi işlemidir. Bu metot killi zonlarda zemine aktarılan ankraj gerilme kuvvetini pekiştirmek için kullanılır.
ANKRAJ DEMETİNİN HAZIRLANMASI
Yüksek mukavemetli, düşük gevşemeli, 0.5, 0.6 veya 0.7 inç çaplarında, 7 telli sarmal çelik halatların projesine göre en az 2 adet olup, 7 adet veya daha fazlası bir araya getirilecektir.
Çelik halatlar, temiz bir yüzeyde proje boylarına 80cm germe krikosu payı eklenerek kesilecektir.
Serbest bölgenin çimento ile bağlanmaması için halatlar polietilen enjeksiyon hortumlarının içerisine geçirilecektir.
Kök bölgesinde, halatların çimento ile iyice bağlanabilmesi için dağıtıcı ve ayraçlar kullanılarak ankraj demet haline getirilecektir.
Kalıcı ankrajların kök bölgesi, spiral hortumlar veya yüzey koruyucular ile, serbest bölgeleri ise içi gres yağlı plastik kılıflar ile korozyona karşı korunacaktır.
7. ANKRAJ DEMETİNİN YERLEŞTİRİLMESİ
Ankraj demeti, gerektiğinde basınçlı çimento enjeksiyonu ile yıkanmış ve temizlenmiş deliklere, dışarıda germe krikosu payı kalacak şekilde, temizlenerek yerleştirilir.
Çelik halat demetinin delik ekseni boyunca ortalanması ve bu şekilde enjeksiyonla oluşturulacak ankraj kökünün ekseninde yer alması, ankraj kök bölgesine yerleştirilecek merkezleyicilerle sağlanacaktır.
Ankraj demeti deliklere yerleştirilirken çelik halatlar birbirlerine göre burulmadan yerleştirilecektir. Germe esnasında ankraj kafasının dönmesi ve halatlara farklı yükler gelerek kopmamaları için birbirlerine her metrede telle bağlanacak ve betonun içinde kalan kısımları tek bir hortumun içinden geçirilecektir.
8. ANKRAJ DEMETİNİN ENJEKSİYONLANMASI
Enjeksiyon, ankraj kökleri için yeterli derecede bir tutunma mukavemeti sağlayacaktır.
Enjeksiyon karışımının ağırlıkça su çimento oranı 0.45 olacaktır. Bu iş için enjeksiyon mikseri, dinlendiricisi ve pompası kullanılacaktır. Ölçüsü oranında alınan çimento ve su, mikserde 3-5 dakika karıştırılarak dinlendiriciye alınır. Düşük devirde dinlendirilir. Enjeksiyon, taşıyıcı Ø1inç hortumlar vasıtasıyla delik ağzındaki kuyu içi 20/10 polietilen hortuma bağlanır. Enjeksiyon pompa ile 1-3 bar basınç değerinde kuyuya aktarılır. Delik ağzından enjeksiyon taşması yeterlidir. Kuyu içinde kaçak varsa 2-4 saat sonra patlatma tabir edilen basınçlı bir enjeksiyon daha yapılır. Eğer zemin enjeksiyonu almaya devam ediyorsa patlatma işlemi tekrarlanabilir.
Grovak zeminde açılmış deliklerde, yıkıntı yoksa ankraj demeti kuyuya yerleştirilir. Ankraj demetine bağlı 20/10 polietilen enjeksiyon hortumu ile delik dibinden enjeksiyon verilerek delik dışına taşması sağlanır. Diğer bir yöntem de çimento enjeksiyonu ile doldurulmuş temiz deliklere ankraj demetinin yerleştirilmesi şeklindedir.
Erken germe gibi bazı özel hallerde enjeksiyona priz hızlandırıcı katkı malzemeleri ilave edilebilir.
9. ÖN GERME YAPILMASI
Enjeksiyon işleminden en az 6 gün sonra germe işlemi yapılabilir. Enjeksiyonda katkı malzemesi kullanıldıysa germe süresi öne çekilebilir. Ankrajlar mutlaka atlamalı germe işlemine tabi tutulmalıdır. Kuşak betonu döküldükten ve mukavemetini kazandıktan sonra, projeye uygun olarak hazırlanan çelik plaka ve başlık halatların üzerine yerleştirilir. Halatlar germe krikosuna sabitlenerek germe işlemine başlanır.
Geçici ankrajlarda test amacıyla uygulanan ön germe kuvveti, 0.1P-0.5P-0.75P-1.0P kademeleriyle çalışma yükünün 1.15 katına kadar çıkartılmalıdır. Kalıcı ankrajlarda bu değer 1.25P’ dir. Her yük kademesinde uzama durana kadar en az 1dk., en son yük kademesinde 5 dk. beklenip okumalar alınacaktır. En son kademede 0, ½, 1, 3 ve 5 dk. okumaları alınır. Eğer ½ ve 5 dk. okumalarının farkı 2mm den fazla ise 5 dk. sonra ek olarak 45 dk. daha beklenmelidir. Daha sonra projede hesaplanan çalışma yüküne inilerek, yük ankraja kilitlenir. Kilitleme yükü mekanik kayıpları ve diğer proje koşullarını da göz önüne alarak mühendis tarafından değiştirilebilir (0,50 – 1,00P). Kilitlenme yükünde tendonlar, dişli kıskaç kelepçeli kamalarla, ankraj kafası ve plakaya sabitlenirler.
12. BETONARME İMALATLAR
Hafriyat, uzman ölçü ekibinin yönetiminde yapılacaktır. Kuşak kirişi için iksa önünde bir metre genişlikte perde alt kotuna kadar, makinenin delgi yapabilmesi için ise ankraj kotundan 60cm daha derin hafriyat yapılacaktır.
Donatı kafesleri temiz bir yüzeyde hazırlanacak ve temizlenerek yerleştirilecektir.
Bu kirişler, hazırlanan donatı kafesi önüne konulan, çelik veya ahşap kalıplar vasıtası ile imal edilecektir.
Betonarme imalatların projede belirtilen kot ve boyutlarda imal edilebilmesi için panel kalıplar temizlenerek ve yağlanarak kullanılmalıdır. Destekler hareket etmeyecek ve istenmeyen beton ağırlıklarına neden olmayacak sağlamlıkta yapılacaktır. Beton vibratörle yerleştirilecektir.
14. MALZEMELER
14.1. Çimento: İmalatta, 28 günlük basınç mukavemeti 325 Kg/cm2 portland çimentosu kullanılacaktır.
14.2. Su:Enjeksiyon karışımında kullanılacak su, tortu ve yabancı katı maddelerden arındırılmış, çimentoya zarar vermeyecek kalitede olacaktır.
15. MAKİNE VE EKİPMANLAR
15.1.Delgi makinesi: Uygulama projesinde öngörülen derinliğe kadar, yukarıdaki yöntemlerden biri ile delgi yapabilecek kapasitede olan delgi makinesidir.
15.2.Enjeksiyon Seti:Su ile çimentoyu karıştırarak hazırlayan karıştırıcı kazanlar ve enjeksiyonu deliğe basınçla iletebilen pompadan oluşan settir.
16. ÖLÇÜMLER VE RAPORLAR
Ankrajların tesis işlemlerinin tamamlanmasının ardından ankraj halatlarının dışarıda kalan kısmı, zarar görmemesi için plastik kılıf ile koruma altına alınacaktır.
İksa projelerinde, teknik müdürlük tarafından deplasman ölçümü yapılmasına gerek görülmesi durumunda, deplasman ölçümüne hafriyattan önce başlanmalıdır. Yatay ve düşey deplasmanlar, iksa sistemi ve çevre yapılardaki değişik cephelerde tanımlanan periyotlar ile ölçülerek ve değerlendirilerek takip edilmelidir.
Günlük şantiye çalışma raporunda (E.NO:7) ankrajın boyutu, yeri, numarası ve boyu mutlaka yer almalıdır.
İşverenin istemesi halinde, öngermeli zemin ankraj imalat raporu (E.NO:11) kayıtlarının, ankraj no, tipi, delme metodu, delik çapı, eğimi, boyu, enjeksiyon tarihi, su/çimento oranı, çimento miktarı, cinsi ve açıklamalarda geçilen zeminler ile diğer gerekli bilgileri kapsaması gerekmektedir.
Günlük ankraj ön germe raporları listesi formu (E.NO:8), ankrajın yeri, no’su, tipi, eğimi, boyu, kök boyu, halat çapı, tipi, adeti, elastisite modülü, germe kriko no’su, kapasitesi, piston alanı, her yük kademesindeki deplasman okumaları, elastik ve plastik uzama miktarları, kilitleme yükü ve diğer gerekli bilgileri kapsayacaktır. Ön germe formunun kullanılması zorunludur.
17. İMALATLARIN KONTROLU
İmalatların kalite kontrolü YY.09 “Ölçme ve İmalat Kalite Kontrol İşleri”ne, kullanılan malzemelerin kalite kontrolü ise T06 “Malzeme Kabul Kriterleri”ne uygun olarak yapılacaktır.
